Việc cập nhật máy tính cá nhân thường bao gồm nhiều tác vụ như nâng cấp driver đồ họa mới nhất, cài đặt bản BIOS gần đây, hay chạy Windows Update để vá lỗi và bổ sung tính năng. Trong danh sách dài đó, việc cập nhật firmware cho ổ đĩa thể rắn (SSD) thường dễ bị bỏ quên. Thực tế, bạn không cần phải liên tục cập nhật firmware cho SSD của mình. Các bản cập nhật không xuất hiện thường xuyên, và ngay cả khi có, chúng cũng không phải là một phần của quy trình bảo trì máy tính hàng ngày. Tuy nhiên, nhiều người dùng có thể chưa từng cập nhật firmware SSD, thậm chí còn không biết nó tồn tại. Việc kiểm tra và cập nhật firmware nên là một trong những bước đầu tiên bạn thực hiện khi lắp đặt một ổ đĩa mới.
Firmware SSD: Trái Tim Vận Hành Ổ Đĩa Của Bạn
Firmware là gì và Vai trò then chốt của Bộ điều khiển SSD
Firmware cho ổ cứng không phải là điều gì mới mẻ, nhưng trong quá khứ, bạn thực sự không cần phải bận tâm về nó. Với các ổ đĩa cứng truyền thống (HDD), chúng thường đi kèm firmware được cài đặt sẵn từ nhà máy và gần như không có bản cập nhật nào sau đó, đặc biệt là đối với ổ đĩa tiêu dùng. SSD cũng được xuất xưởng với firmware mặc định, nhưng chúng ta đã chứng kiến sự gia tăng các bản cập nhật firmware hướng đến người dùng cuối. Mặc dù không có lý do cụ thể nào lý giải cho xu hướng này, nhưng có thể nó liên quan chặt chẽ đến cách hoạt động của SSD so với HDD.
Cả HDD và SSD đều được điều khiển bởi một bộ điều khiển (controller) có nhiệm vụ chỉ dẫn nơi để ghi dữ liệu. Tuy nhiên, bộ điều khiển này đóng vai trò quan trọng hơn rất nhiều trên một ổ SSD. Bộ nhớ flash sẽ dần xuống cấp sau một số lượng ghi nhất định, và bộ điều khiển không chỉ cần ghi dữ liệu chính xác mà còn phải quản lý sự hao mòn (wear leveling). Một bộ điều khiển mới với firmware ổn định có thể giúp cân bằng hao mòn hiệu quả, đảm bảo bạn tận dụng tối đa tuổi thọ của SSD. Ngược lại, một firmware bị lỗi có thể hướng dẫn bộ điều khiển ghi đè liên tục lên cùng một khối, làm giảm đáng kể tuổi thọ của ổ đĩa.
Ngoài ra, bộ điều khiển của SSD còn phải xử lý nhiều chức năng phức tạp hơn so với HDD. Các tác vụ như thu gom rác (garbage collection) không liên quan đến HDD, nhưng lại là một nhiệm vụ khác mà bộ điều khiển SSD cần thực hiện. Với các tác vụ phức tạp và đa dạng hơn, bộ điều khiển trong SSD đóng vai trò nổi bật hơn nhiều trong việc đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu và hiệu suất so với bộ điều khiển trên HDD. Và chính firmware là thứ điều khiển bộ điều khiển đó.
Cập Nhật Firmware SSD: Không Cần Thường Xuyên, Nhưng Cần Khi Đúng Lúc
Vấn đề tiềm ẩn và thời điểm vàng để cập nhật
Quan niệm truyền thống về các bản cập nhật “khó nhằn” là nếu mọi thứ đang hoạt động bình thường, bạn không cần phải cập nhật. Điều này có phần đúng, nhưng quan niệm đó phức tạp hơn, đặc biệt là với SSD. Lý do là SSD có thể có những vấn đề tiềm ẩn chưa bộc lộ ngay, chỉ xuất hiện sau một thời gian dài sử dụng, hoặc khi đã quá muộn để khắc phục. Một số vấn đề chỉ nảy sinh trong những điều kiện nhất định, trong khi những vấn đề khác có thể do thay đổi phần cứng xung quanh SSD, ngay cả khi bản thân SSD không thay đổi.
Thời điểm tốt nhất để cập nhật firmware cho SSD đòi hỏi một chút kiến thức cơ bản, nhưng tôi khuyên bạn nên kiểm tra bản cập nhật firmware khi bạn cài đặt SSD. Dù đó là một ổ SSD mới tinh, một ổ đã qua sử dụng, hay một ổ được tái sử dụng từ hệ thống khác, nếu bạn đang cài đặt một ổ đĩa mới vào máy tính của mình, bạn nên kiểm tra cập nhật firmware. Bằng cách đó, bạn đang khởi đầu hành trình của phần cứng trong PC mới một cách tốt nhất. Điều này cũng dễ nhớ vì các bản cập nhật firmware cho SSD không thường xuyên.
Đây cũng là thời điểm tốt để cập nhật nhằm ngăn ngừa bất kỳ rủi ro mất dữ liệu tiềm ẩn nào. Hiện nay có các công cụ hiện đại giúp việc cập nhật firmware SSD khá đơn giản, và chúng được xử lý theo cách mà bạn có thể cập nhật firmware mà không làm mất dữ liệu. Tuy nhiên, luôn có rủi ro. Tương tự như vậy, việc cập nhật firmware SSD không nên xóa dữ liệu của bạn, nhưng bạn nên có một bản sao lưu sẵn có trong trường hợp xấu nhất xảy ra.
Nếu bạn cập nhật khi cài đặt một ổ SSD mới, rất có thể bạn đã định dạng ổ đĩa, vì vậy đây là thời điểm hoàn hảo để kiểm tra cập nhật firmware mà không có rủi ro mất dữ liệu. Một lần nữa, có các công cụ cho phép bạn cập nhật firmware SSD mà không cần định dạng ổ đĩa, nhưng bạn nên sao lưu dữ liệu nếu có kế hoạch thực hiện cập nhật.
Giảm Thiểu Lo Lắng: Không Cần Cập Nhật Firmware SSD Liên Tục
Tần suất và cách thức kiểm tra cập nhật
Giao diện phần mềm Samsung Magician, công cụ giúp cập nhật firmware và quản lý hiệu suất ổ cứng SSD Samsung.
Để tránh gây hiểu lầm rằng firmware SSD là thứ quan trọng nhất trong máy tính của bạn, tôi muốn điều chỉnh một chút. Bạn nên cập nhật firmware cho SSD, nhưng đó không phải là việc bạn cần làm thường xuyên. Bạn có thể chỉ cần làm một hoặc hai lần trong suốt thời gian sở hữu ổ đĩa. Và, ổ SSD càng cũ, khả năng bạn cần cập nhật firmware càng ít đi. Trong những ngày đầu của SSD tiêu dùng dành cho máy tính để bàn, các thương hiệu vẫn chủ yếu xuất xưởng firmware mặc định và không cung cấp các bản cập nhật trực tiếp cho người tiêu dùng sau đó.
Đây là một số lời khuyên thực tế để bạn làm theo. Ổ SSD của bạn càng mới ra mắt, bạn càng nên kiểm tra các bản cập nhật thường xuyên hơn. Ý tôi là “mới” ở đây là ổ đĩa mới được phát hành, chứ không phải bạn mới mua nó gần đây. Đặc biệt gần đây, với các bộ tính năng mở rộng trong SSD và các lớp quản lý phần mềm, những lỗi lớn nhất thường được khắc phục trong vài tháng sau khi SSD được phát hành. Nếu bạn có một ổ SSD đã vài năm tuổi và bạn đã cập nhật firmware cho nó ít nhất một lần, bạn có thể không cần cập nhật nữa. Kiểm tra cũng không hại gì, nhưng các nhà phát triển thường không sửa lỗi firmware lớn nhiều năm sau khi một sản phẩm đã được phát hành.
Có một cách rất đơn giản để biết khi nào có bản cập nhật firmware và liệu bạn có cần cài đặt chúng hay không: Chỉ cần tải xuống tiện ích có sẵn cho SSD của bạn. Samsung có Samsung Magician, WD và Sandisk có Sandisk Toolbox, Corsair có Corsair SSD Toolbox, và Crucial có Storage Executive. Hầu hết các thương hiệu lớn đều có ít nhất một tiện ích cơ bản dành cho SSD có thể cung cấp bản cập nhật firmware và cài đặt chúng khi có. Một số, như Samsung Magician, thậm chí còn cho phép bạn xem phiên bản firmware để bạn biết có cần cập nhật hay không.
Một số ổ SSD không có tiện ích sẵn có — ví dụ, các ổ SSD Inland của Micro Center không có tiện ích riêng — nhưng các bản cập nhật firmware thường thậm chí còn hiếm hơn đối với các ổ đĩa này, nếu có. Những ổ SSD giá rẻ này thường tận dụng một firmware của bên thứ ba đang được sử dụng trên các ổ SSD khác, nhưng đó là một câu chuyện khác.
Nếu bạn muốn có được hiệu suất và tuổi thọ tốt nhất từ ổ SSD của mình, bạn nên cập nhật firmware. Bạn không cần phải cài đặt mọi bản phát hành firmware, và sau vài năm, bạn có thể không cần quan tâm đến nó nữa. Nhưng với sự phức tạp ngày càng tăng của các ổ SSD hiện đại, việc cập nhật firmware mới nhất trong ít nhất vài tháng đầu sau khi ra mắt là một ý tưởng hay.
Lời kết: Firmware đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với hiệu suất và tuổi thọ của ổ SSD, hoạt động như bộ não điều khiển các chức năng phức tạp của nó. Mặc dù không cần cập nhật liên tục, việc kiểm tra và cập nhật firmware tại thời điểm cài đặt ổ SSD mới là một bước quan trọng để đảm bảo ổ đĩa hoạt động ổn định và tối ưu ngay từ đầu, phòng tránh các vấn đề tiềm ẩn. Đừng quên sử dụng các tiện ích chính hãng để quản lý firmware một cách dễ dàng và an toàn nhất.
Bạn đã từng cập nhật firmware cho SSD của mình chưa? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!
