Trong suốt nhiều thập kỷ phát triển, ngành công nghiệp game đã chứng kiến vô số tựa game ra đời trên mọi nền tảng. Tuy nhiên, trong số đó, chỉ một vài cái tên thực sự nổi bật, tạo được tiếng vang vượt thời gian và trở thành những biểu tượng kinh điển. Chúng được người hâm mộ và giới chuyên môn nhớ đến như những tựa game có sức ảnh hưởng sâu rộng, đặt nền móng cho các xu hướng mới và truyền cảm hứng cho vô vàn sản phẩm về sau.
Vậy, những trò chơi điện tử nào đã có tầm ảnh hưởng lớn đến mức định hình cả một ngành công nghiệp? Nhiều thương hiệu game đình đám mà game thủ ngày nay quen thuộc đều bắt đầu từ những trải nghiệm ban sơ, sau đó dần trở thành huyền thoại, truyền cảm hứng và thay đổi cách chúng ta nhìn nhận các thể loại. Bài viết này của chiasethuthuat.com sẽ cùng bạn khám phá những tựa game có ảnh hưởng nhất qua từng thập kỷ, những cái tên mà bất kỳ ai yêu công nghệ và trò chơi điện tử đều nên biết.
Thập niên 1970: Khởi Đầu Khiêm Tốn, Nền Móng Vững Chắc
Thập niên 1970 đánh dấu những bước khởi đầu khiêm tốn của trò chơi điện tử. Mặc dù các hệ máy console gia đình đã được phát hành trong thập kỷ này, máy game thùng (arcade cabinets) vẫn là một sức hút khổng lồ. Hầu hết những người quan tâm đến game đều thường xuyên đến các khu vui chơi arcade địa phương và bỏ những đồng xu vào các máy chơi game khác nhau. Tại đây, hai tựa game kinh điển vượt thời gian đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngành game sau này.
Pong là một trong những game arcade được phát triển sớm nhất và cũng được coi là trò chơi điện tử thành công về mặt thương mại đầu tiên. Nó là một trò chơi đơn giản nhưng cực kỳ vui nhộn, chỉ bao gồm hai hình chữ nhật và một chấm di chuyển. Dù tối giản, Pong đã giúp thiết lập ngành công nghiệp game nhờ mức độ phổ biến rộng rãi của nó. Thành công này đã thúc đẩy nhiều công ty đầu tư vào trò chơi điện tử như một lĩnh vực kinh doanh đầy tiềm năng. Pong đã bán được hơn 8.000 máy game thùng, mở đường cho các tựa game khác trong thập niên 70 chiếm được vị trí trong nhận thức của công chúng.
Mọi thứ càng trở nên tốt đẹp hơn với sự ra mắt của Space Invaders vào năm 1978. Công nghệ được cải tiến, cho phép các nhà phát triển tạo ra những trò chơi phức tạp hơn về cả đồ họa lẫn thiết kế. Space Invaders là game bắn súng cố định đầu tiên và là một trong những trò chơi có thể chơi vô tận đầu tiên trở nên cực kỳ nổi tiếng. Được phát triển bởi Taito, tựa game này đã truyền cảm hứng để một thể loại hoàn toàn mới ra đời trong các thập kỷ sau, dẫn đến sự phát triển của nhiều trò chơi bắn súng trên nhiều nền tảng khác nhau. Một thế hệ người chơi đã bỏ không biết bao nhiêu đồng xu để chơi Space Invaders vào cuối thập niên 70, ước tính có khoảng 750.000 máy đã được bán và phân phối trên toàn thế giới.
Thập niên 1980: Mario Ra Đời, Thay Đổi Cuộc Chơi
Thập niên 80 là thời kỳ của những thay đổi lớn trong gần như mọi khía cạnh của cuộc sống. Đối với trò chơi điện tử, đây là khởi đầu của các thương hiệu lớn sẽ trở thành huyền thoại, cũng như những biến động lớn trong kinh doanh ngành game. Trong khi sân chơi arcade bắt đầu từ thập niên 70, thì thập niên 1980 là lúc game arcade thực sự phổ biến trong giới game thủ. Tuy nhiên, giữa xu hướng đó, game console gia đình dần trở nên quan trọng hơn với sự ra mắt của các hệ máy mới như Nintendo Entertainment System (NES). Điều này cuối cùng dẫn đến sự thoái trào của văn hóa arcade và sự trỗi dậy của console gia đình trở thành tiêu chuẩn mới.
Một trong những dòng game lớn cuối cùng có nguồn gốc từ arcade cuối thập niên 1970 là Pac-Man, bắt đầu phát triển vào năm 1979 và chính thức ra mắt năm 1980. Trò chơi arcade Pac-Man gốc sau này trở thành một trong những tựa game lớn nhất mọi thời đại, với hàng loạt phiên bản phụ và các game nhái trong những năm sau đó. Điều khiến Pac-Man trở nên phổ biến đối với game thủ là lối chơi dễ tiếp cận, cùng với đồ họa đầy màu sắc và nhân vật chính dễ thương. Các trò chơi trước Pac-Man cũng có các nhân vật được công chúng biết đến, nhưng chưa bao giờ có sức hút thương mại hoặc dễ mến như Pac-Man, điều này đã giúp game arcade này đạt được thành công thương mại vượt bậc. Đối với nhiều người lớn lên trong kỷ nguyên đó, Pac-Man là một trong những trò chơi điện tử nền tảng đã giúp định hình trải nghiệm lớn lên trong thập niên 1980.
Hình ảnh gameplay Super Mario Bros. trên hệ máy NES, tựa game huyền thoại định hình thể loại đi cảnh
Một phần quan trọng khác của thập kỷ này là sự xuất hiện của Super Mario Bros. trên NES. Mặc dù có các hệ máy console gia đình khác đã có mặt trên thị trường trước đó, nhưng không có hệ máy nào có tác động lớn đến văn hóa đại chúng như Nintendo Entertainment System. Hệ máy duy nhất đến gần được là Atari 2600, nhưng cuối cùng cũng lu mờ khi các trò chơi của Nintendo ngày càng phổ biến. Super Mario Bros. không chỉ mang đến một linh vật tuyệt vời cho Nintendo, mà còn là một trò chơi cực kỳ vui nhộn để chơi tại nhà trong thời gian dài. Dàn nhân vật sống động đã thu hút sự chú ý của các gia đình, trong khi thiết kế màn chơi đa tầng đã truyền cảm hứng cho nhiều công ty sản xuất thêm các game đi cảnh (platformer) trong những năm sau đó. Rất nhiều game hành động-đi cảnh ngày nay có thể truy tìm nguồn gốc từ Super Mario Bros. gốc trên NES, tựa game đã đặt nền móng cho nhiều yếu tố cốt lõi của thể loại này.
Thập niên 1990: Cuộc Chiến Console và Bước Nhảy Vọt 3D
Khi thập niên 1990 bắt đầu, game console gia đình đã trở thành chuẩn mực. Dù các khu arcade vẫn còn tồn tại, nhưng chúng không còn đóng vai trò quan trọng bằng việc sở hữu một chiếc console để chơi game tại nhà. Điều này dẫn đến thứ mà nhiều người gọi là “cuộc chiến console” giữa nhiều công ty game, những người đang cạnh tranh để giành chỗ đứng trong hàng triệu gia đình. Chính vì điều này mà các game phát hành thường có nhiều phiên bản khác nhau trên các hệ máy console gia đình, đôi khi dẫn đến việc tạo ra nội dung độc quyền cho một nền tảng cụ thể. Đồng thời, nhiều tiến bộ công nghệ đã được thực hiện, thay đổi cách chúng ta nhìn nhận trò chơi điện tử, thể hiện trong một chiều không gian hoàn toàn mới.
Một biểu tượng của thập niên 90 là Street Fighter II, được ghi nhận là tựa game đã thiết lập thể loại game đối kháng và cộng đồng game đối kháng như chúng ta biết ngày nay. Tựa game đầu tiên trong series, ra mắt năm 1987, nhận được phản hồi khá thờ ơ từ người chơi, nhưng phải đến khi Street Fighter II phát hành năm 1991, mọi thứ mới bùng nổ cho series này. Trò chơi đã giúp các khu arcade duy trì sự liên quan thêm một thời gian trong thập kỷ, ngay cả khi các phiên bản console của series được phát hành trên cả Super Nintendo và Sega Genesis.
Street Fighter II đã thổi bùng một phong trào cạnh tranh mạnh mẽ, thu hút rất nhiều sự chú ý và mở đường cho các giải đấu lớn được tổ chức ở nhiều quốc gia trên thế giới. Ngoài ra, Street Fighter II đã thiết lập nhiều yếu tố của thể loại đối kháng, truyền cảm hứng cho các series game đối kháng khác xuất hiện, bao gồm Mortal Kombat và The King of Fighters. Nhiều năm sau, các game đối kháng khác như Tekken và Virtua Fighter vẫn lấy cảm hứng từ Street Fighter II, nhưng được thể hiện trong môi trường 3D.
Màn hình tiêu đề game Sonic the Hedgehog trên Sega Genesis, biểu tượng cạnh tranh của Sega những năm 90
Tuy nhiên, thập kỷ này cũng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi một chú nhím xanh đã tạo ra cuộc cạnh tranh thực sự với anh chàng thợ sửa ống nước đỏ và xanh của Nintendo. Tựa game Sonic the Hedgehog đầu tiên, ra mắt trên Sega Genesis vào năm 1991, mang đến một linh vật thay thế để game thủ ủng hộ. Trò chơi không chỉ được giới thiệu là nhanh hơn các game Super Mario, mà còn có một phong thái “ngầu” hơn, hướng đến đối tượng thanh thiếu niên thay vì trẻ nhỏ.
Sự ra mắt của Sonic cũng đi kèm với một cách tiếp cận khác trong việc tiếp thị game trong thập niên 90, vốn thẳng thắn hơn và trực tiếp nhắm vào đối thủ cạnh tranh thay vì chỉ thân thiện với gia đình và lịch sự. Chính trong những trận chiến quảng cáo trên truyền hình và tạp chí này mà cách game được quảng bá đến khách hàng trong những năm sau đó đã thay đổi căn bản mãi mãi.
Nhưng Mario vẫn chưa dừng việc tạo ảnh hưởng lớn đến văn hóa trò chơi điện tử. Nintendo 64 là một bước ngoặt lớn đối với ngành công nghiệp, vốn đã bắt đầu chuyển hướng sang chiều không gian thứ ba. Mặc dù PlayStation gốc đã ra mắt một năm trước đó và có các game 3D, nhưng sự kiện Super Mario 64 ra mắt trên Nintendo 64 đã đánh dấu một sự thay đổi lớn cho thể loại platformer. Super Mario 64 đã chỉ cho các nhà phát triển cách thiết kế một trò chơi với phong cách đồ họa đặc trưng, điều khiển dễ dàng và nhiều chi tiết để người chơi khám phá. Trước đó, các game platform 3D thường khó chơi, chủ yếu do góc nhìn camera và điều khiển không thoải mái. Nhưng Super Mario 64 đã tìm ra cách tinh chỉnh mọi thứ một cách xuất sắc thành một trải nghiệm thú vị cho người chơi, điều này đã truyền cảm hứng cho nhiều game platform 3D khác được tạo ra bởi các công ty khác cho Nintendo 64 cũng như các hệ máy console khác.
Thập niên 2000: Thiên Niên Kỷ Mới, Thế Giới Mở Rộng Lớn
Sự xuất hiện của những năm 2000 là một sự kiện lớn đối với tất cả mọi người. Rất nhiều khía cạnh của văn hóa đại chúng đều xoay quanh những thay đổi lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực giải trí. Trò chơi điện tử đã đi sâu vào kỷ nguyên 3D, với các hệ máy console mới ra đời từ nhiều công ty. Rất nhiều nền móng ban đầu của ngành đã biến mất hoàn toàn hoặc thay đổi theo những cách khiến chúng gần như không thể nhận ra. Đó là sự thay thế của cái cũ bằng những điều rất mới mẻ.
Một trong những tựa game lớn nhất ra mắt trong kỷ nguyên này là Grand Theft Auto III dành cho PlayStation 2. Hai tựa game Grand Theft Auto đầu tiên đã nhận được những đánh giá tốt theo cách riêng của chúng, nhưng chúng không có tác động văn hóa lớn như Grand Theft Auto III sẽ có. Toàn bộ nền tảng của thể loại thế giới mở ngày nay có thể được truy tìm từ sự ra mắt của trò chơi này, vốn đã được sao chép và truyền cảm hứng bởi rất nhiều tựa game. Chính tại đây, game thủ không chỉ đơn thuần khám phá một trò chơi; họ được tự do khám phá một thế giới mô phỏng. Các nhân vật trong game có thể tuân theo một lịch trình để xuất hiện ở các địa điểm vào các thời điểm khác nhau, cũng như có các nhiệm vụ phụ riêng để tham gia. Điều này làm cho Grand Theft Auto III trở thành một trải nghiệm mà người chơi có thể dành rất nhiều thời gian, dù là theo một câu chuyện điện ảnh hay chỉ đơn giản là khám phá những gì họ có thể làm trong thế giới năng động của trò chơi.
Thể loại thế giới mở không phải là thể loại game duy nhất bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi. Các game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) cũng trải qua một sự thay đổi lớn với sự xuất hiện của Halo Combat Evolved dành cho Xbox đời đầu. Halo là một tựa game ra mắt phổ biến với sức hút toàn cầu, liên tục được chú ý. Nhiều game bắn súng đã ra mắt trước Halo, nhưng không phải tất cả đều có cùng sức cộng hưởng với người chơi như nó, đặc biệt trong thời điểm Xbox đang thử nghiệm với các trải nghiệm multiplayer.
Halo Combat Evolved có một câu chuyện và vũ trụ tuyệt vời để theo dõi, nhưng nó cũng là trò chơi để chơi khi bạn muốn tụ tập với một nhóm bạn thông qua tính năng System Link của Xbox. Điều này sau này cũng đúng với Halo 2, khi người chơi kết nối trực tuyến qua Xbox Live. Halo là một thành công lớn đến mức nhiều franchise FPS khác đã cố gắng mô phỏng các khía cạnh của nó và thậm chí tự quảng cáo mình là đối thủ cạnh tranh cho cùng đối tượng khán giả.
Thập niên 2000 cũng chứng kiến sự trỗi dậy của các thể loại ít phổ biến hơn như game nhịp điệu. Đáng chú ý nhất trong số đó không ai khác chính là Guitar Hero từ Harmonix, tựa game đã trở thành một thành công vang dội vào năm 2005. Trò chơi đã có một số phần tiếp theo và spin-off với nhiều thể loại nhạc đa dạng, bao gồm cả những tên tuổi lớn nhất trong nhạc rock, heavy metal và pop. Nó đã khởi xướng xu hướng sưu tầm guitar và các thiết bị ngoại vi âm nhạc khác, dẫn đến sự ra đời của các series khác như Rock Band. Giấc mơ được “quẩy” trên phím đàn guitar chính là điều làm cho Guitar Hero trở nên hấp dẫn, và nó cũng khiến thể loại này trở nên rất phổ biến với những người yêu âm nhạc. Series này đã giúp rất nhiều người tiếp cận với các thể loại nhạc mới và những bản nhạc kinh điển mà các thế hệ trước rất yêu thích.
Thập niên 2010: Thập Kỷ Của Sự Tiến Hóa và Sáng Tạo Không Ngừng
Game trong thập niên 2010 tràn ngập những ý tưởng mới về cách chơi game. Gần như mọi thể loại đều đã được thể hiện dưới hình thức này hay hình thức khác, vì vậy các nhà phát triển đã tìm kiếm những ý tưởng độc đáo hơn để đạt được thành công. Một số tựa game lớn nhất của thập kỷ đã mang đến những cách tiếp cận mới rất khác biệt so với bất cứ điều gì đã có trước đây. Ngoài ra, những trò chơi có lượng khán giả lớn nhất là những trò chơi thu hút mọi người theo những cách đơn giản nhưng hấp dẫn.
Minecraft là một trò chơi đã trở nên gần như vĩ đại hơn cả cuộc sống. Mức độ phổ biến của Minecraft thực sự không thể bị đánh giá thấp. Đây là một trò chơi mang đến cho người chơi sự tự do khám phá, nhưng cũng là sự tự do sáng tạo theo những cách mà các trò chơi khác trước đây không thể đạt được. Trong Minecraft, mức độ sáng tạo của bạn có thể là chất xúc tác để tạo ra những công trình khổng lồ, những khu vực phức tạp và thậm chí là các trò chơi trong trò chơi. Đối với hầu hết người chơi Minecraft, niềm vui họ có được không phải là theo một câu chuyện hay đi từ đầu đến cuối, mà là bất cứ điều gì nảy ra trong đầu vào thời điểm đó và để họ tự do theo dòng chảy.
Hình ảnh quảng cáo game Fortnite với nhân vật và chó sói, tựa game Battle Royale đình đám của Epic Games
Một trò chơi khác cũng trở nên lớn mạnh không kém trong thập niên 2010 là Fortnite. Ban đầu được hình thành như một trò chơi bắn súng kiểu phòng thủ tháp, Fortnite đã trải qua một số thay đổi trước khi trở thành trò chơi trực tuyến cực kỳ phổ biến như chúng ta biết ngày nay. Thể loại Battle Royale bắt đầu vào cuối thập niên 2010 với PUBG: Battlegrounds, nhưng thực sự được phổ biến nhờ việc Fortnite áp dụng nó.
Khi điều này xảy ra, thể loại này đã thu hút rất nhiều sự chú ý đến mức các bản phát hành game khác bắt đầu học hỏi các yếu tố từ nó. Ngày nay, Fortnite có một số sự hợp tác lớn nhất giữa các thương hiệu và người nổi tiếng, với các sự kiện trong game khác nhau và nội dung mới được thêm vào định kỳ. Nếu không có Fortnite chuyển sang thiết kế Battle Royale, thể loại này có thể vẫn tồn tại, nhưng nó sẽ không phổ biến như ngày nay.
Đồng thời, một thể loại phụ khác của game hành động đang dần hình thành thông qua sự ra mắt của Dark Souls. Các trò chơi thử thách luôn là một phần của văn hóa trò chơi điện tử kể từ những ngày đầu thập niên 1970 và 1980, nhưng Dark Souls có một cách tiếp cận độc đáo vào năm 2011. Series này tự hào về việc người chơi vượt qua các chướng ngại vật thông qua thất bại lặp đi lặp lại và độ khó không khoan nhượng. Đối với một số người, điều này nghe có vẻ là một trải nghiệm cực kỳ căng thẳng, nhưng đối với những người khác, đó là lời hứa về sự hài lòng sau khi vượt qua những thử thách tưởng chừng bất khả thi.
Cách tiếp cận này trở nên rất phổ biến đối với những người chơi tìm kiếm một thử thách kỹ năng thực sự, dẫn đến hàng triệu bản được bán và nhiều phần tiếp theo cùng spin-off được phát hành. Dark Souls chịu trách nhiệm cho sự trỗi dậy của thể loại phụ game Soulslike, bao gồm nhiều tựa game mượn thiết kế tổng thể và các yếu tố không khoan nhượng của nó.
Thập niên 2020: Hiện Tại Và Tương Lai Không Ngừng Phát Triển
Và rồi chúng ta đến với thập niên 2020, là thời điểm chúng ta đang sống. Thập kỷ này mới chỉ đi được nửa chặng đường, nhưng chúng ta đã có một vài tựa game nổi bật đang trở thành những ảnh hưởng lớn trong tương lai. Không thể biết những thay đổi nào khác mà trò chơi điện tử có thể chứng kiến khi thập niên 2020 dần khép lại, nhưng vẫn còn đủ thời gian để nhiều điều xảy ra.
Một trong những trò chơi lớn nhất của thập kỷ hiện tại là Elden Ring. Được phát triển bởi cùng studio đã tạo ra Dark Souls, Elden Ring lấy thiết kế tổng thể của Dark Souls và mở rộng nó ra một bối cảnh thế giới mở. Mặc dù lối chơi cốt lõi của game rất giống với bất kỳ game Soulslike nào khác, nhưng sự tự do lang thang trong một thế giới rộng lớn hơn và sự đa dạng các lựa chọn để tiếp cận thử thách khiến nó cảm thấy hoàn toàn khác biệt. Các trận đấu trùm lớn hơn, những khám phá khó tìm hơn và cảm giác chiến thắng thậm chí còn thỏa mãn hơn. Elden Ring đã nhận được sự đón nhận cực kỳ tốt khi phát hành và đã được so sánh với nhiều game thế giới mở khác đã thực sự tác động tích cực đến thể loại này.
Ở quy mô nhỏ hơn, Vampire Survivors là một game indie đang thách thức cách chúng ta nhìn nhận thể loại shoot ’em up. Trò chơi pha trộn các yếu tố của game roguelike và bắn súng, tạo ra một trải nghiệm hỗn loạn đầy ắp hành động. Thay vì chủ động bắn tấn công kẻ thù, Vampire Survivors có người chơi bị động bắn liên tục vào hàng loạt kẻ thù khi họ di chuyển xung quanh một môi trường rộng lớn. Đây là một trải nghiệm có thể được tiếp cận nhiều lần và mang lại những kết quả khác nhau, sử dụng nhiều nhân vật và khả năng có thể đạt được qua các lần chơi liên tiếp. Các trò chơi khác trong thể loại này đã cố gắng mô phỏng những gì Vampire Survivors đã làm rất thành công, nhưng không có trò chơi nào tìm được sự đón nhận tương tự.
Điều gì sẽ xảy ra trong những năm tới?
Trong suốt mỗi thập kỷ, một số tựa game phổ biến nhất thường thay đổi cách chúng ta nhìn nhận các khía cạnh nhất định của trò chơi. Dù đó là cách chúng ta tương tác với một nhân vật và môi trường, hay cách tiếp cận một thử thách mới, những khía cạnh thành công của các trò chơi đó cuối cùng đã lan tỏa sang các bản phát hành game khác trong thời điểm đó. Và sau một thời gian, chúng ta có thể thấy và cảm nhận rõ ràng tầm ảnh hưởng của những trò chơi đó.
Những thay đổi chính xác sẽ diễn ra trong những năm sau thập niên 2020 là điều mà không ai có thể đoán trước. Không có cách nào để dự đoán những đổi mới nào sẽ xảy ra có thể thay đổi trò chơi điện tử tốt hơn. Chúng ta sẽ chỉ phải kiên nhẫn chờ đợi và xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về những tựa game có ảnh hưởng nhất mà bạn từng chơi hoặc theo dõi trên chiasethuthuat.com để không bỏ lỡ những phân tích chuyên sâu về công nghệ và game.
