Việc phải quản lý một lượng lớn ổ đĩa trong chiếc PC của bạn có thể trở thành một thách thức không nhỏ. Không chỉ khiến File Explorer trở nên lộn xộn, mà còn gây khó khăn trong việc xác định nơi lưu trữ các tệp tin, dẫn đến sự bất tiện đáng kể trong công việc và giải trí hàng ngày. Mặc dù bạn có thể thiết lập một mảng RAID để đơn giản hóa quá trình quản lý ổ đĩa, nhưng giải pháp này thường đi kèm với đường cong học tập khá phức tạp và có thể tiêu tốn một khoản chi phí đáng kể cho phần mềm cũng như các loại ổ đĩa chuyên dụng. Vậy, đâu là giải pháp tối ưu khi bạn chỉ muốn kết hợp một vài ổ SSD mà bạn đã có sẵn?
Đó chính là lúc Windows Storage Spaces phát huy tác dụng. Đây về cơ bản là một tính năng “RAID phần mềm” được đơn giản hóa, tích hợp sẵn trong cả Windows 10 và Windows 11. Mặc dù không thể thay thế một mảng RAID chuyên dụng hay là lựa chọn tốt nhất để cấu hình một pool lưu trữ cho máy chủ, nhưng nếu bạn có một vài ổ SSD SATA cũ, giá rẻ đang “nằm không” và mong muốn kết nối chúng lại với nhau một cách dễ dàng, Storage Spaces sẽ giúp quá trình này trở nên cực kỳ đơn giản và hiệu quả.
Windows Storage Spaces: “RAID Phần Mềm” Dễ Dàng Trong Tầm Tay
Hiểu rõ sự khác biệt giữa Storage Spaces và RAID truyền thống
Điều quan trọng cần khẳng định ngay từ đầu là Storage Spaces không phải là một giải pháp thay thế hoàn hảo cho RAID. Chúng chỉ cung cấp cho bạn một “pool” lưu trữ tương tự RAID mà không cần nhiều sự phức tạp, cả trong khâu thiết lập lẫn quản lý. Trước tiên, hãy cùng tìm hiểu về khả năng của Storage Spaces. Có ba loại không gian lưu trữ (spaces) mà bạn có thể tạo trong Windows:
- Simple spaces (Không gian đơn giản): Kết hợp dung lượng của hai (hoặc nhiều hơn) ổ đĩa để tạo thành một ổ đĩa logic lớn hơn. Đây là lựa chọn phù hợp khi bạn chỉ cần tăng tổng dung lượng lưu trữ mà không quan tâm đến khả năng chịu lỗi.
- Mirror spaces (Không gian gương): Duy trì một bản sao dữ liệu của bạn trên một ổ đĩa khác. Có thể là gương hai chiều (two-way mirror), yêu cầu hai ổ đĩa và cung cấp khả năng chịu lỗi nếu một ổ bị hỏng; hoặc gương ba chiều (three-way mirror), yêu cầu ít nhất năm ổ đĩa và chịu lỗi khi hai ổ bị hỏng.
- Parity spaces (Không gian chẵn lẻ): Duy trì dữ liệu chẵn lẻ (parity data) trên toàn bộ pool, cho phép khôi phục dữ liệu khi một ổ đĩa bị hỏng (với ba ổ đĩa trở lên) hoặc hai ổ đĩa bị hỏng (với bảy ổ đĩa trở lên).
Nếu bạn là người mới làm quen với Storage Spaces, có thể hình dung chúng tương tự như RAID 0, 1 và 5 tương ứng. Tuy nhiên, chúng không hoàn toàn giống nhau, cả về ưu điểm lẫn nhược điểm. Chẳng hạn, với một không gian đơn giản (simple space), bạn sẽ có được tổng dung lượng của hai hoặc nhiều ổ đĩa, nhưng bạn sẽ không nhận được lợi ích về tốc độ từ việc phân chia dữ liệu (data striping) thực sự như bạn có được trong RAID 0. Mặt khác, một RAID 1 mirror thực sự yêu cầu hai đĩa có cùng kích thước để tạo ra một bản sao hoàn hảo. Trong khi đó, một không gian gương (mirror space) trong Windows không yêu cầu kích thước ổ đĩa phải giống hệt nhau, và nó có thể sử dụng hệ thống tệp ReFS mới từ Microsoft để tăng cường tính toàn vẹn dữ liệu.
Thực tế, lý do chính để sử dụng Storage Spaces là bởi vì chúng rất dễ sử dụng. Bạn không cần phải quá lo lắng về loại ổ đĩa mình đang có hay phải tìm hiểu sâu về các tính năng nâng cao như bộ nhớ đệm (caching). Bạn có thể dễ dàng tận dụng hoặc tái sử dụng một vài ổ SSD SATA giá rẻ, hoặc thậm chí là các ổ USB, và thêm chúng vào pool của mình. Đây là giải pháp tốt nhất cho các cấu hình lưu trữ rất đơn giản, nơi bạn chỉ có một vài ổ đĩa. Nếu tính toàn vẹn dữ liệu là tối quan trọng và bạn đang sử dụng một pool lớn các ổ đĩa, thì RAID chuyên nghiệp vẫn là lựa chọn hàng đầu. Và giống như RAID, Storage Spaces không thể thay thế cho việc sao lưu dữ liệu đầy đủ và định kỳ.
Ổ đĩa cứng và SSD minh họa cho khái niệm Windows Storage Spaces
Hướng Dẫn Chi Tiết: Tạo Và Quản Lý Storage Space Trong Windows
Quy trình tạo Storage Space cực kỳ đơn giản
Cả Windows 10 và Windows 11 đều hỗ trợ Storage Spaces, và chúng có sẵn trong cả phiên bản Windows Home lẫn Pro. Bạn có thể tạo và quản lý một Storage Space trong Windows 11 bằng cách mở ứng dụng Cài đặt (Settings) và điều hướng đến Hệ thống (System) > Lưu trữ (Storage) > Cài đặt lưu trữ nâng cao (Advanced storage settings) > Storage Spaces. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn cách thiết lập thông qua Control Panel, phương pháp này hoạt động trên cả Windows 11 và Windows 10.
Bạn có thể tìm kiếm “Storage Spaces” trong thanh tìm kiếm của Windows, hoặc bạn có thể mở Control Panel, thay đổi bộ lọc để hiển thị tất cả các biểu tượng Control Panel, và chọn “Storage Spaces”. Từ đây, chọn “Tạo một pool và không gian lưu trữ mới” (Create a new pool and storage space), và bạn sẽ thấy danh sách các ổ đĩa được kết nối với PC của mình. Chọn những ổ đĩa bạn muốn thêm vào không gian lưu trữ, và bạn sẽ được cung cấp một vài tùy chọn cho không gian mới của mình. Đặt tên, chọn ký tự ổ đĩa, và chọn hệ thống tệp (NTFS hoặc ReFS) cũng như loại khả năng phục hồi (resiliency type – Simple, Mirror, Parity). Bạn cũng có thể chỉ định kích thước của pool, có thể lớn hơn tổng dung lượng khả dụng đối với một không gian đơn giản (simple space), hoặc nhỏ hơn nếu bạn đang sử dụng gương (mirroring) hoặc chẵn lẻ (parity). Và thế là xong!
Lưu ý quan trọng: Việc tạo Storage Space sẽ định dạng (format) tất cả các ổ đĩa được bao gồm trong pool, xóa sạch mọi dữ liệu. Đảm bảo sao lưu bất kỳ dữ liệu quan trọng nào nếu bạn đang sử dụng các ổ đĩa đã có dữ liệu từ trước.
Khả năng quản lý linh hoạt và tiện lợi
Mặc dù việc thiết lập một Storage Space rất dễ dàng, nhưng điểm bán hàng thực sự của nó nằm ở cách quản lý Storage Space đơn giản đến mức nào. Thêm một ổ đĩa mới không cần gì hơn ngoài việc nhấp vào một nút trong Control Panel, và bạn có thể tối ưu hóa không gian lưu trữ của mình khi thay đổi các ổ đĩa trong pool chỉ với một nút bấm ngay bên dưới. Bạn có thể kết hợp nhiều loại ổ đĩa khác nhau, và bạn có thể thêm hoặc loại bỏ chúng khỏi pool ngay lập tức. Thậm chí, bạn có thể di chuyển một ổ đĩa nơi bạn đã cấu hình Storage Space từ PC này sang PC khác, và Windows sẽ tự động nhận diện nó.
Khi Nào Storage Spaces Không Phù Hợp? Giới Hạn Cần Biết
Những kỳ vọng cần được điều chỉnh khi sử dụng Storage Spaces
Storage Spaces có những giới hạn nhất định. Nhiều người dùng sử dụng chúng để tạo ra một ổ đĩa lớn tổng hợp cho các trò chơi của mình, giúp tránh việc các tựa game bị phân tán trên nhiều ổ đĩa khác nhau. Điều này giúp việc quản lý mọi thứ trở nên dễ dàng hơn, và trong trường hợp một ổ đĩa bị lỗi, điều tồi tệ nhất xảy ra là bạn chỉ cần tải lại trò chơi đó. Tốc độ cũng không phải là mối quan tâm hàng đầu. Mặc dù đúng là một số trò chơi có thể nhận được một số lợi ích nhỏ từ bộ nhớ nhanh hơn, nhưng ngay cả một ổ SSD SATA tương đối chậm cũng là quá đủ cho đại đa số trò chơi, và chắc chắn là đủ cho các trò chơi mà người dùng phổ thông thường chơi.
Đây là một công cụ dành cho thiết lập cá nhân, bên trong một chiếc PC mà bạn sử dụng hàng ngày. Nếu bạn đang cố gắng sử dụng Storage Spaces cho một NAS (Network Attached Storage) hoặc một mảng lưu trữ lớn hơn, bạn có thể sẽ gặp phải các vấn đề. Bạn sẽ không nhận được đầy đủ lợi ích về tốc độ của một số cấu hình RAID, việc thiếu các tùy chọn tùy chỉnh có nghĩa là một không gian chẵn lẻ (parity space) có thể làm hạn chế đáng kể hiệu suất của bạn, và bạn không có tùy chọn để tạo một Storage Space nâng cao hơn với thứ gì đó như ổ đĩa bộ nhớ đệm (cache drive). Storage Spaces rất tốt cho việc kết hợp dung lượng của nhiều ổ đĩa một cách dễ dàng, hoặc tạo một bản sao gương từ bên trong Windows thay vì thông qua BIOS của bạn.
Ổ cứng SSD ORICO 4TB SATA gắn trên card đồ họa minh họa giới hạn hiệu năng của Storage Spaces
Để có một giải pháp mạnh mẽ hơn, bạn sẽ cần phải bắt tay vào việc xây dựng một hệ thống NAS chuyên biệt. Đối với những người có ngân sách rủng rỉnh, Unraid là một lựa chọn tuyệt vời nhờ tính dễ sử dụng và cộng đồng người dùng lớn mạnh. Các dự án như ZFS AnyRaid cũng hứa hẹn mang lại sự linh hoạt hơn từ các pool ZFS với quy trình thiết lập dễ dàng hơn, mặc dù hiện tại nó vẫn chưa khả dụng.
Đối với người dùng phổ thông, những người không yêu cầu quá nhiều từ vài ổ đĩa đang có sẵn, ngoài một cách dễ dàng để quản lý chúng, Windows Storage Spaces cung cấp chính xác những gì cần thiết.
Kết Luận
Windows Storage Spaces là một tính năng mạnh mẽ và tiện lợi được tích hợp sẵn trong Windows 10 và 11, mang đến một giải pháp thay thế đơn giản cho các mảng RAID truyền thống. Nó cho phép người dùng cá nhân dễ dàng kết hợp và quản lý nhiều ổ đĩa vật lý thành một hoặc nhiều không gian lưu trữ logic, giúp tối ưu hóa việc sử dụng dung lượng và đơn giản hóa trải nghiệm quản lý tệp tin. Với các tùy chọn như Simple spaces để mở rộng dung lượng, Mirror spaces để đảm bảo an toàn dữ liệu, và Parity spaces để phục hồi khi có lỗi ổ đĩa, Storage Spaces đáp ứng tốt nhu cầu của đa số người dùng phổ thông muốn tận dụng hiệu quả các ổ cứng sẵn có.
Tuy nhiên, điều quan trọng là phải hiểu rõ giới hạn của nó: Storage Spaces không được thiết kế để thay thế các hệ thống RAID chuyên nghiệp hay giải pháp NAS cho máy chủ, vốn yêu cầu hiệu suất cao và tùy chỉnh nâng cao. Nó phù hợp nhất cho việc quản lý lưu trữ cá nhân trong các tác vụ hàng ngày, như gộp ổ cho thư viện game hay phim ảnh, nơi sự dễ dàng và tính linh hoạt được ưu tiên hơn hiệu suất tuyệt đối.
Nếu bạn đang tìm kiếm một cách đơn giản, hiệu quả và không tốn kém để quản lý một loạt ổ đĩa trong PC của mình, Windows Storage Spaces chắc chắn là một công cụ đáng để khám phá. Hãy thử nghiệm và chia sẻ kinh nghiệm của bạn về tính năng này trong phần bình luận bên dưới, hoặc đặt câu hỏi nếu bạn cần thêm sự trợ giúp!
